Levenseinde

Omgaan met verlies is niet in een stappenplan te vangen, een ieder heeft zo zijn eigen manieren van verwerken, gedenken, doorléven, of juist dóórleven. Die veelkleurigheid valt op als je Hoe besta je na? leest, waarin van bekende en minder bekende mensen persoonlijke ervaringen met verlies zijn opgetekend.

Het laatste nummer van De psychiater was gewijd aan euthanasie bij psychische aandoeningen. In het hoofdredactioneel sprak Forugh Karimi de wens uit de discussie van de twee uitersten naar het midden te verschuiven. Ik voelde me aangesproken, want het is duidelijk dat ik gezien word als een uiterste.

De kleine woonkamer zit vol familie, vrienden en buren als we binnenkomen. Hij ligt in het midden van het gezelschap, in zijn bed. ‘Fijn dat jullie er zijn’, zegt hij. Zijn dochter brengt de lege kopjes en een schaaltje met nog wat resterende koekjes naar de keuken. Het is alsof we op zijn verjaardagsfeest komen. Niets is minder waar.

Demissionair minister van VWS Pia Dijkstra laat onderzoek verrichten naar de toename van het aantal euthanasiegevallen, om inzicht te krijgen in de oorzaken achter zowel de absolute als relatieve stijging. De uitkomst laat naar verwachting nog wel twee jaar op zich wachten.

Dit is pas de tweede keer dat ik haar spreek, maar het is toch al zo’n invoelbaar leed. Ze vraagt me voorzichtig of er niet iets is wat ik kan doen waardoor ze misschien niet meer zo lang door hoeft te leven.

‘U hoeft het niet te snappen, u hoeft het niet met me eens te zijn, u hoeft er niet achter te staan. Maar oordeel niet. U weet niet waar een ander tegen vecht. Dat is wat ik mee wil geven. Denk daar eens aan, ook als ik er straks niet meer ben.’ Gisteren overleed Zoraya ter Beek (29).

Dit zijn de ingrediënten: een grootvader die een beroerte heeft gehad en niet meer kan lopen, praten en ademen zonder extra zuurstof. En een thuiszorgorganisatie die als dekmantel functioneert voor criminele praktijken. De organisatie komt op zekere dag met een ‘interessant’ voorstel: waarom grootvader niet ‘vervangen’ door iemand die de andere gezinsleden – vader, moeder en hun 9-jarige zoon – financieel kan helpen?

Zoals veel thema’s in onze samenleving lijkt het debat over euthanasie in de psychiatrie te verzanden in ‘voor of tegen’. Afgelopen maand riep Pia Dijkstra, demissionair minister voor Medische Zorg, ‘dat het heel belangrijk is dat psychiaters minder terughoudend zijn met het beoordelen van euthanasieverzoeken’.

Buiten onweert het, en door de brede ramen van het ziekenhuis zie ik de lichtflitsen boven de stad dansen. Nachtdienst. Eerder op de avond is er een aantal zeer kwetsbare patiënten met een uitgebreide medische voorgeschiedenis opgenomen. Ik dribbel van de een naar de ander en vraag me af of de duisternis ervoor zorgt dat ze meer dood lijken dan levend.

Psychiaters zijn zeer terughoudend om zelf euthanasie toe te passen bij hun patiënten. Het gaat immers om het doden van een lichamelijk gezond persoon. Authanasie, ofwel steun en advies bij zelfeuthanasie, biedt volgens psychiater Johan Havenaar een waardige en minder schuldbeladen uitweg.