Struikrovertijdschriften

Alleen al deze maand ben ik tientallen malen gevraagd of ik alsjeblieft een artikel wil indienen bij een vaag en mij onbekend wetenschappelijk tijdschrift, soms over iets waar ik totaal geen verstand van heb. Of dat ik wellicht gasteditor wil zijn voor een special en ook nog een verzoekje of ik maar meteen hoofredacteur wil worden van weer een ander journal.

In een milliseconde van ijdelheid zou je bijna denken dat dit soort verzoeken berusten op je wetenschappelijke statuur, maar het heeft allemaal niks met enige vorm van academische beroemdheid te maken. Het heeft überhaupt weinig met wetenschap te maken. Het zijn gewoon pogingen tot misbruik door uitgeverijen van wetenschappelijke bladen die proberen hun mega-inkomsten in de lucht te houden.

In oude tijden verdienden uitgeverijen miljoenen door abonnementen van tijdschriften voor woekerprijzen te verkopen aan bibliotheken van universiteiten en ziekenhuizen. Daarnaast was de ‘reprint’-industrie (voor diegenen die geen toegang hadden tot die dure tijdschriften) een goed lopende business. Even in perspectief: er gaat zo een 30 miljard euro om in deze markt met enorme winstmarges. Doordat bibliotheken steeds minder bereid zijn idiote prijzen te betalen en zich steeds beter zijn gaan organiseren in combinatie met de sterke behoefte alle wetenschappelijke publicaties open access te maken, hebben uitgeverijen nu gewoon een ander verdienmodel verzonnen. Misbruik makend van de behoefte aan open access vragen ze auteurs waanzinnige publication fee’s.

Ze vervuilen de literatuur, want het wetenschappelijk niveau is prut

En dat heeft weer geleid tot een totale tsunami aan onzintijdschriften die allemaal open access zijn maar megabedragen vragen aan auteurs die een stukje willen publiceren. Er zijn inmiddels meer dan vijftig tijdschriften die jaarlijks meer dan tweeduizend wetenschappelijke artikelen publiceren (dus ongeveer tweehonderd per maand). Op een lijst die door de beroemde Amerikaanse bibliothecaris Jeffrey Beall werd opgesteld figureren inmiddels 1500 door hem genoemde ‘predator journals’. De artikelen in die tijdschriften worden nauwelijks gereviewed en beslissingen van serieuze uitgevers worden overruled door commerciële uitgevers die alleen maar uit zijn op één ding: zoveel mogelijk publication fee’s binnenharken. Berucht is bijvoorbeeld de serie Frontier-tijdschriften, uitgegeven door een op het eerste gezicht betrouwbaar Zwitsers onderzoekersechtpaar, maar inmiddels duidelijk een dekmantel voor een louter commerciële organisatie. Predator journals nemen inmiddels ruim een kwart van de biomedische literatuur voor hun rekening. Of liever gezegd: vervuilen de literatuur, want het wetenschappelijk niveau is prut.

Om potentiële auteurs te verleiden artikelen in te sturen verstoppen veel van de nieuwe tijdschriften zich achter misleidende namen. Zo bestaat er sinds kort naast het in mijn veld toonaangevende Journal of Thrombosis and Haemostasis nu ook een Journal of Haemostasis and Thrombosis en het Thrombosis Haemostasis Journal. De laatste twee zijn neptijdschriften, maar als je als minder ervaren auteur even niet oplet ligt er zo een vette publi­catie­nota in je brievenbus als je daar een artikel naartoe stuurt.

Helaas zijn er nog steeds ook Nederlandse auteurs die zich verlagen tot het publiceren in deze struikrovertijdschriften. Want als je maar betaalt, wordt je stukje zeker gepubliceerd. Er zijn zelfs onderzoekers die met droge ogen promoveren met meerdere Frontier-artikelen in hun proefschrift. De hele wetenschappelijke-­publicatie-industrie is hard aan een totale reorganisatie toe.