Hou toch op!

Wat ik recentelijk allemaal hoorde beweren: dat doorbehandelen tot halverwege de crematie moet nu echt eens ophouden. Wat denken artsen daarmee te bereiken? Die mensen gaan tóch dood. Het enige wat je ermee veroorzaakt is een beroerd sterfbed zonder rustig afscheid. Het kost trouwens nog een hoop geld ook.

Het komt omdat artsen zelf zo bang zijn voor de dood. Waarom gaan ze niet eens gewoon een halfuurtje bij zo iemand zitten? Daar knapt iedereen van op: de patiënt voelt zich getroost, het lab heeft een rustige dag, de scanner kan weer eens gepoetst worden en de röntgenkamer kan wat eerder de deur uit voor een zomerborrel.

Maar dat hand vasthouden wordt natuurlijk niet betaald. Dat vinden ze meer iets voor de dominee of de humanistisch behepte geestelijk begeleider. Als we al het geld dat we wegsmijten aan nutteloze diagnostiek en zinloze ingrepen in de laatste levensfase zouden overhevelen naar de verpleeghuissector dan zie je binnenkort alleen nog maar ouderenzorg in luxe villa’s. Dat laatste is net zo zinloos als: al het geld dat naar wapens gaat moet eigenlijk naar voedsel.

Ben ik er dan op tegen dat we eens nuchter proberen na te denken over hoe te handelen in die laatste levensfase? Nee, maar ik weet niet of het zin heeft. Ik moet bij dergelijke oprispingen altijd weer denken aan het werk van Ivan Illich Limits to Medicine, medical Nemesis: the expropriation of health, een vernietigend boek uit 1976, waarin onweerlegbaar werd aangetoond dat artsen veel schade aanrichten, niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk. Ik las het tijdens mijn coschappen en ik vond de inhoud zo ondermijnend dat ik dacht: als dit algemeen bekend wordt dan stort het hele medische kaartenhuis in elkaar.

Illich was mede daarom zo vernietigend omdat hij ons beschuldigde op grond van wat we zelf over de afgelopen jaren hadden gepubliceerd over ons werk. Zijn lichtelijk paranoïde gekleurde complottheorie, die het hele vak wereldwijd tot een diabolische gijzelactie bestempelde vond ik onzinnig. Zo slim zijn artsen niet. Maar de feiten die hij aandroeg waren ontstellend.

Weet u wat er gebeurde na deze scherpzinnige frontale aanval?

Niets! Helemaal niets. Want geneeskunde is een biopsychosociale supertanker, kilometerslang, met een onpeilbare diepgang, gestookt op een koppig mengsel van biochemie, doodsangst, medelijden, machtsstreven, cynisme, godsdienst, bijgeloof, geldhonger en hoop. Ik zeg het zo omzichtig mogelijk. Er zit wel ergens een stuur op, of sterker nog, het ding is bezaaid met stuurhutten, maar niemand weet goed of er kabels naar het roer lopen.

En trouwens, als je het roer in 2012 een draai weet te geven, dan blundert het ding nog voort tot 2019 alvorens de koerswijziging doordringt, maar dan ben je alweer in heel ander vaarwater terechtgekomen. Kortom, niets is zo ontmoedigend als al je energie inzetten om de geneeskundige praktijk in den brede ten goede te veranderen. Overigens weerhoudt dat mij niet om het te proberen, maar het is niet mijn belangrijkste missie.

Ik blijf zo goed gestemd, of nou ja, redelijk gestemd, omdat niemand mij kan beletten vandaag voor mevrouw Frederiksen, die onder mijn hoede is, tot in haar laatste minuten het beste te geven of te regelen wat ik denk dat haalbaar is. En mocht de hype rond doorbehandelen leiden tot een verbreiding van de zegenrijke terughoudendheid die palliatieve geneeskunde heet, dan doe ik bij dezen mee. Maar ...

Bert Keizer is specialist ouderengeneeskunde