Zielsverwanten in doodsdrift

Frans Meulenbergs bijdrage ‘Zielsverwanten in doodsdrift’ (MC 36/2005: 1427) waardeer ik zeer. Deze helpt dokters opnieuw te kijken naar woorden uit het medische jargon.

Het in het essay gebruikte woord ‘zelfmoord’ irriteert mij. Met zelfmoord wordt suïcide, zelfdoding bedoeld. In alle tijden wordt terecht aandacht gevraagd voor dit tragische gebeuren. Ik betreur het dat velen in navolging van Augustinus (354-430) blijven spreken en schrijven over zelfmoord, wanneer het gaat om zelfdoding. Augustinus is de invloedrijkste christelijke denker geweest in het westerse christendom en verbreedde het gebod ‘Gij zult niet doden’ tot ‘Wie zichzelf doodt, is een moordenaar’. Het gebod uit de joods-christelijke-islamitische cultuur ‘Gij zult niet doden’ betekent in feite ‘Gij zult niet (ver)moorden’. Ook voor artsen die deze cultuur delen, is deze kennis onontbeerlijk voor het bepalen van hun morele handelen. Toen Franz Kafka zich in de eindfase van zijn dodelijke ziekte bevond, richtte hij zich tot zijn behandelend arts dr. Klopstock met de volgende woorden: ‘Doodt u mij, anders bent u een moordenaar’. Vanuit de joodse traditie kende hij het verschil tussen doden en moorden.

Tot in de 18e eeuw beschouwde men zelfdoding niet alleen als een vreselijke zonde, maar werd de ‘zelfmoordenaar’, hoewel overleden, toch nog door justitie berecht en gestraft.

Helaas blijven door verkeerd woordgebruik de trieste gevolgen van deze opvatting hangen.

Een mens kan zichzelf niet vermoorden. Iemand vermoorden, betekent dat men een medemens tegen zijn uitdrukkelijke wil het leven beneemt. Als iemand zijn leven actief beëindigt, is dit een gevolg van een welbewuste beslissing of van een ziekte. In beide gevallen is er geen sprake van een crimineel gebeuren. Zolang men van zelfmoord spreekt of schrijft, blijft het gebeuren voor nabestaanden extra tragisch.

Aerdenhout, september 2005

dr. Joh. Koudstaal, arts