Toetsing van euthanasie (5)

In zijn brief ‘Toetsing van euthanasie’ (MC nr. 39/2000, blz. 1351) deelt S.J. Matthijsen mede, dat volgens de huidige minister van Volksgezondheid en die van Justitie het uitgangspunt voor elke goede regelgeving is en blijft, dat euthanasie ‘geen recht’ is van patiënten. Daarom en tevens vanwege het gegeven, dat het ‘geen medische handeling’ is, kan euthanasie op inhoudelijke medische gronden ook geen plicht van artsen zijn. Matthijsen wil kennelijk behouden, dat de arts de uitvoering van euthanasie op formeel-inhoudeljke criteria kan weigeren en niet alleen op basis van gewetensbezwaren. Euthanasie mag dan ook volgens hem niet als zelfstandige doodsoorzaak worden erkend, omdat dat zou betekenen, dat de patiënt recht op deze behandeling kan claimen en daarmede de inhoudelijk medische grond van weigering van de arts vervalt.

Dat euthanasie geen recht van de patiënt zou zijn, ervaar ik als een beperking van de autonomie van de patiënt. De wetenschap leert ons dat de natuur een zichzelf producerende en verklarende wereld is, waarin ons menselijk bestaan het product is van louter materiële krachten. De menselijke cultuur is daarentegen een product van de mens zelf en dus onderhevig aan veranderingen. De autonome, vragende, onderzoekende en experimenterende mens zoekt gedurende zijn geschiedenis naar oplossingen voor ontstane problemen. Vandaar dat normen, waarden, regels, wetten, rechten, instituties en dogma’s vloeibaar moeten blijven. Euthanasie kan dus in principe een recht van de patiënt worden.

Omdat we steeds langer leven, ontstaan situaties die als mensonwaardig worden ervaren en velen menen daarom wel het recht te hebben om te bepalen of zij hun leven nog levenswaardig vinden. Het op een menswaardige wijze zelfstandig of met de hulp van anderen beëindigen van hun leven is voor hen echter niet mogelijk, daar de middelen die dat kunnen bewerkstelligen alleen via de arts verkrijgbaar zijn bij de apotheker. Vele lichamelijke aspecten van de patiënt beïnvloeden in sterke mate het effect van een aantal middelen. Bij het individueel innemen of toedienen van deze middelen is dan ook de aanwezigheid van een arts noodzakelijk. Ook de juiste effectuering van het recht tot zelfdoding van de patiënt vraagt dus om de deskundigheid en de aanwezigheid van de arts.

Het uitgangspunt dat euthanasie geen recht is van de patiënt blijft naar mijn mening in de toekomst met de toenemende vergrijzing niet te handhaven. Als euthanasie eenmaal behoort tot de rechten van de patiënt, betekent dit uiteraard niet dat de arts verplicht is dat recht op verzoek te effectueren.

Tilburg, oktober 2000