Openheid en openbaarheid

Openheid en openbaarheid zijn bepaald geen Nederlandse uitvindingen. De toepassingen ervan in ons vak zijn echter van recentere datum. Dat vergeet je wel eens bij alle discussies over wat er vandaag de dag allemaal open moet zijn of worden.
De komst van de televisie en de effecten van de ontzuiling leidden in Nederland in de jaren zestig tot de instelling van de commissie-Biesheuvel, die onder meer de Wet openbaarheid van bestuur (WOB) voorstelde. Dat ging niet vanzelf. Politiek Nederland heeft nog tien jaar lopen steggelen voordat het wetsvoorstel in de Tweede Kamer lag. Het valt ook niet mee je eigen handelen voor buitenstaanders inzichtelijk te maken. In de jaren negentig bereikte de openbaarheid het onderwijs. Het was het dagblad Trouw dat, na een aantal rechtszaken, de resultaten van scholen in de openbaarheid bracht. En nu klopt diezelfde openbaarheid nadrukkelijk aan de poorten van het medische vakgebied. Openheid is gewenst en noodzakelijk. Het betekent inzicht geven in gegevens en prestaties in relatie tot hun context. Openbaarheid houdt: in het onbecommentarieerd vrijgeven van allerlei gegevens, met de onjuiste veronderstelling dat daardoor vanzelf beter inzicht ontstaat.

Ik wil als voorzitter van de Orde (nog) geen definitief standpunt innemen. Eerst wil ik de leden aan het woord laten. Ik realiseer mij heel goed dat de voortgaande discussie een functie heeft. Als Orde willen wij daar ook niet buiten blijven. U kunt zich daarover uitspreken in een speciale werkconferentie die gepland staat voor dit voorjaar. En het thema komt ook aan bod in het Orde-congres dat op 21 maart 2003 in het PSV-stadion te Eindhoven wordt gehouden.

Zonder twijfel speelt de discussie over inzicht in medische prestaties op uw werk, bij vrienden en kennissen en misschien wel thuis aan tafel. Bezinning en discussie over de wenselijkheid, de grenzen en de wijze waarop openheid vorm kan krijgen, zijn nodig. Ik wil in deze column slechts drie zaken voor het voetlicht brengen. Ik wil u wijzen op de effecten van de claimcultuur, op een verrassend en verhelderend boek en op onze gezamenlijke verantwoordelijkheid met anderen.
Openheid is noodzakelijk doch de claimcultuur is daarvan de keerzijde. Recent schreef het invloedrijke weekblad The Economist wat wij allemaal vrezen: 80 procent van de toegewezen claims in de Verenigde Staten verdwijnt in de zakken van de advocaten. Het is een windhandel waarvan de profiteurs politieke immuniteit hebben verworven door uitgebreide sponsoring van zowel republikeinen als democraten. Laat een overheid die deze weg op wil voor dat aspect gewaarschuwd zijn.

Misschien bieden de kerstdagen en de jaarwisseling u tijd voor een bijzonder boek: ‘Complications; a Surgeons Notes on an Imperfect Science’1, geschreven door Atul Gawande. Hij vertolkt de stem van een nieuwe generatie, die de halfversluierde dilemma’s van de medische wetenschap in de 21ste eeuw op een heldere en directe wijze beschrijft. Gawande is opgeleid aan één van de topziekenhuizen van Harvard.

‘Complications’ beschrijft zijn ontwikkelingsweg als briljante leerling langs fouten, supervisie, ingrepen, evaluatiebesprekingen en de onzekerheden van ons vak tot aan de veranderlijkheid van wetenschappelijke inzichten. Hij noemt nadrukkelijk het belang van de vertrouwelijkheid van het overleg in de wekelijkse Mortality and Morbidity Conferences zoals die in de meeste Amerikaanse staten per wet geregeld zijn. De beslotenheid speelt daar initieel een grote rol om uiteindelijk tot evenwichtige openheid van resultaten te komen.

Gawandes boek heeft alles te maken met openheid en openbaarheid. Sommigen vrezen, zoals ook Gawande, bij volledige openbaarheid een verdergaande patiëntenselectie teneinde maximale outcome-resultaten te behalen. Dit vindt momenteel in de Verenigde Staten op geruime schaal plaats.

Openheid over ons handelen is gewenst en noodzakelijk en een aanwinst. Laat ons gezamenlijk

met andere belanghebbenden, patiënten (NPCF) en ziekenhuizen (NVZ), het komend jaar het niveau en diepgang van die openbaarheid bepalen. Wij allen worden daar beter van. Per slot van rekening worden in 2004 kwaliteit- en prestatiegegevens onze nieuwe onderhandelingsinstrumenten!

Referentie
1. Atul Gawande, Complications, a Surgeons Notes on an Imperfect Science. Metropolitan Books. In het Nederlands vertaald als: ‘Complicaties. Notities van een chirurg’. Arbeiderspers, Amsterdam.