KNMG: Beleidsdocument Veilig melden gereed

Op donderdag 1 februari heeft een aantal betrokken organisaties het beleidsdocument Veilig Melden onder­tekend en het document vervolgens aangeboden aan de minister van VWS. Dit richtinggevende document is bedoeld om instellingen in de gezondheidszorg behulpzaam te zijn bij het ontwikkelen van meldingssystemen voor incidenten.

In steeds meer zorginstellingen worden, veelal op afdelingsniveau, systemen voor het melden en analyseren van incidenten ingevoerd. Voor ziekenhuizen vormen dergelijke meldingssystemen een onderdeel van het Veiligheidsmanagementssysteem dat in 2008 moet zijn gerealiseerd. In september 2006 publiceerde de KNMG de resultaten van een in opdracht van ZonMw uitgevoerd onderzoek naar de randvoorwaarden voor meldingssystemen. Dit onderzoek had tot doel in kaart te brengen welke voorwaarden noodzakelijk dan wel bevorderlijk zijn voor het goed functioneren van systemen voor het melden van incidenten. In het beleidsdocument zijn de belangrijkste conclusies en aanbevelingen van het onderzoek bijeengebracht. Het is bedoeld om zorginstellingen duidelijk te maken wat het kader voor veilig incident melden is en welke voorwaarden zij in acht moeten nemen bij het implementeren van (decentrale) meldingssystemen.

De afgelopen maanden werd een concepttekst van het beleidsdocument ter bespreking voorgelegd aan de KNMG, NFU, NVZ, Orde en aan V&VN. Ook werden de Inspectie, het Openbaar Ministerie en het NPCF geconsulteerd. Dit leidde tot een consensustekst die door alle genoemde organisaties wordt onderschreven. Dit document werd op 1 februari jl. aangeboden aan de minister van VWS. De discussie over het melden van incidenten speelde zich tot op heden vooral af in de ziekenhuissfeer. Naar verwachting zullen ook in andere sectoren van de gezondheidszorg meldingssystemen van de grond komen. Ook daar kunnen hulpverleners, managers en koepelorganisaties hun voordeel doen met het nu tot stand gekomen document.

In de preambule van het beleidsdocument komen de overwegingen aan de orde die aan de tekst ten grondslag liggen. Het gaat daarbij onder meer om het belang van meldingssystemen voor de kwaliteit van zorg en de patiëntveiligheid, om de professionele verantwoordelijkheid van hulpverleners om incidenten te melden, om de bescherming van de melder (‘100 procent veiligheid’) en om de rechten van patiënten. Deze overwegingen en uitgangspunten zijn in de volgende onderdelen van het beleidsdocument verder uitgewerkt:

- het melden van incidenten;

- cultuur en inbedding;

- aard en positionering van het meldings­systeem;

- meldingsbereidheid en meldplicht;

- voorwaarden voor het goed functioneren van het meldingssysteem;

- de bescherming van de melder;

- verantwoordelijkheidsverdeling;

- rechten van de patiënt;  

- maatschappelijke verantwoording;

- evaluatie.

Het beleidsdocument maakt duidelijke keuzen over genoemde aspecten. Een goed voorbeeld is de bescherming van de melder. Het beleidsdocument is gebaseerd op een strikte scheiding tussen op de algemene kwaliteit van zorggerichte meldingssystemen enerzijds en procedures voor het treffen van maatregelen ten aanzien van individuele hulpverleners anderzijds. In het kader van het laatste traject mag nimmer informatie uit het meldingssysteem worden gebruikt. Dit uitgangspunt van 100% veiligheid wordt door de inspectie onderschreven (zie ook het artikel elders in deze MC, blz. 184). Ook het Openbaar Ministerie erkent het belang van dit uitgangspunt. De standpunten van inspectie en OM zijn opgenomen in een bijlage bij het beleidsdocument. 

De KNMG zal de komende jaren de ontwikkelingen in het kader van het beleidsdocument coördineren en monitoren. Uiterlijk eind 2009 wordt de tekst geëvalueerd.

Het beleidsdocument Veilig Melden kunt u downloaden via de website van de KNMG:

www.knmg.nl/publicaties

. Voor meer  informatie kunt u contact opnemen met prof. mr J. Legemaate,

j.legemaate@fed.knmg.nl

, of tel. 030 282 3765.

Beleidsdocument is resultaat van KNMG-onderzoek

Het beleidsdocument Veilig Melden is het resultaat van een onderzoek dat de beleidsafdeling van de KNMG uitvoerde. Onlangs verscheen een boekuitgave van het onderzoeksrapport dat uitvoerig  ingaat op de achtergronden van het document.

Sinds een aantal jaren verricht de afdeling Beleid & Advies van de KNMG onderzoek in opdracht van externe organisaties. Deze opdrachten worden verricht buiten de verantwoordelijkheid van het federatiebestuur van de KNMG. De resultaten worden uitsluitend aan de opdrachtgever gerapporteerd, in dit geval ZonMw. Op deze wijze is in de periode 2005-2006 het onderzoek naar de randvoorwaarden voor veilig melden uitgevoerd. Het onderzoeksrapport kan worden gezien als de achtergrondstudie bij het beleidsdocument Veilig Melden. Het rapport gaat uitvoerig in op de relevante randvoorwaarden tegen de achtergrond van internationale ontwikkelingen, de wetgeving uit andere landen en ontwikkelingen in andere maatschappelijke sectoren (in het bijzonder de luchtvaart).

Bescherming melder wettelijk regelen? Een belangrijke vraag is of de bescherming van de melder van incidenten wettelijk moet worden geregeld, zoals bijvoorbeeld in Denemarken is gebeurd. Het KNMG-onderzoek laat zien dat voor wetgeving best wel iets is te zeggen. Ervaringen wijzen uit dat meldingssystemen kwetsbaar zijn. Eén enkele situatie waarin maatregelen worden getroffen tegen een individu met behulp van (onder meer) informatie uit het meldingssysteem, kan voldoende zijn om de meldingsbereidheid van hulpverleners gedurende meerdere jaren negatief te beïnvloeden.

Wettelijke bescherming kan zoiets voorkomen.

Anderzijds is het de vraag of wetgeving per se nodig is. In het onderzoek komen verschillende nadelen van wetgeving aan de orde. Wetgeving is niet nodig als alle betrokken partijen (zorg­instellingen, inspectie en Openbaar Ministerie) bereid zijn het principe van 100 procent veiligheid te ondersteunen. Voor zorginstellingen ligt dat principe vast in het beleidsdocument. De inspectie onderschrijft dit principe en ook het Openbaar Ministerie erkent de betekenis ervan. In dat licht gezien is wetgeving op dit moment geen noodzakelijke voorwaarde voor het invoeren en implementeren van meldingssystemen in de gezondheidszorg. De praktijk onderstreept dit, nu op een aantal ziekenhuisafdelingen al met succes meldingssystemen zijn ingevoerd en er sprake is van een grote meldingsbereidheid.

Het onderzoeksrapport doet wel de aanbeveling om de toepasselijkheid van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) op meldingsgegevens van de UMC’s uit te sluiten. Een dergelijke beperking van de toepasselijkheid van de Wob is ook te vinden in recente wetgeving voor meldingssystemen in de luchtvaartsector. Het boek ‘Veilig incident melden - Context en randvoorwaarden’ van J. Legemaate e.a. wordt uitgegeven door Bohn Stafleu Van Loghum te Houten. Het boek kost € 29,95, is verkrijgbaar in de boekhandel (ISBN 978 90 313 4954 8) en ook te bestellen via

www.bsl.nl

.

Dossier:

Melding incidenten patiëntenzorg