Evidence healing environment versnipperd

De architectuur van een ziekenhuis kan het welbevinden en herstel van een patiënt bevorderen en een betere werkomgeving creëren voor de medische staf. Dat is de theorie van de healing environment, een begrip uit Amerika waar het principe is uitgevonden. Architect Milee Herweijer doet onderzoek naar de bewezen effectieve onderdelen van de healing environment.

‘Veel mensen denken bij healing environment aan het gebruik van ‘kleur’ en ‘groen’ in de ziekenhuisomgeving, die zorgen voor een prettige sfeer’, aldus architect Milee Herweijer die bij de afdeling Bouwkunde van de Technische Universiteit Delft een promotieonderzoek doet naar dit onderwerp. ‘Maar het gaat veel verder. Uit het meeste onderzoek uit bakermat Amerika blijkt dat een healing environment een gunstig invloed heeft op harde eindpunten zoals valincidenten, infecties, pijnmedicatie en slaapmiddelen.’

Een voorbeeld van de healing environment-principes is het gebruik van eenpersoonskamers. Herweijer: ‘Bij meerpersoonskamers moet een patiënt geïsoleerd worden bij een gevaarlijke infectie. Dat hoeft bij eenpersoonskamers niet, de patiënt ligt al geïsoleerd. Een ander voordeel van eenpersoonskamers is dat visites langer blijken te duren. Patiënten krijgen meer tijd van hun behandelaar.’ De architect moet er ook voor zorgen dat het personeel zicht heeft op de patiënt. Herweijer: ‘In het Orbis medisch centrum in Sittard bevindt de werkruimte van de verpleegkundigen zich niet aan het einde van de gang, maar in het hart bij de patiëntenkamers. Er zijn daardoor korte looproutes. Door glazen wanden hebben de verpleegkundigen goed zicht op de patiënten. Als extra privacy nodig is, kunnen de wanden geblindeerd worden.’

Ook het Meander medisch centrum en de IC van het UMC Utrecht hebben gekozen voor eenpersoonskamers. Het Erasmus MC gaat er in de nieuwbouw ook toe over. Dat maakt nieuwsgierig naar de vraag hoeveel bewijs er nu feitelijk is voor de voordelen van deze grote ingreep, en andere aanpassingen op grond van de healing environment. Een studie uit 2011 van Karin Tanja-Dijkstra van de Universiteit Twente voor Cochrane leverde weinig op. Zij zocht naar het effect van een healing environment op prestaties van het personeel en vond maar één goed onderzoek naar dit thema, en dat liet alleen een positief effect zien op de sfeer onder het personeel. Er is een enorm tekort aan evidence, concludeerde Tanja-Dijkstra.

Het onderzoek naar de healing environment is lastig, erkent Herweijer. ‘In de bouwkunde is het lastig om een enkel ding uit de omgeving te veranderen, zoals bij geneesmiddelonderzoek wordt gedaan. Je kijkt altijd naar het effect van het geheel.’

Tweede hindernis is dat niet alle wetenschappelijke publicaties zijn terug te vinden in een databank als PubMed. ‘Ziekenhuizen kennen vaak de weg niet naar deze literatuur’, aldus Herweijer.
In de Hogeschool Utrecht houdt professor Helianthe Kort zich bezig met de healing environment. Op basis van haar onderzoek is het Meander Medisch Centrum in Amersfoort verbouwd. Kort zei hierover: ‘Uit onze literatuurstudie blijkt dat het risico op fouten kleiner wordt, als alle kamers hetzelfde zijn ingericht in plaats van gespiegeld. Dat is bij het Meander MC dus gedaan.’

Herweijer wil met haar promotieonderzoek een helder overzicht geven van de beschikbare literatuur en die claims die worden waargemaakt, zodat ziekenhuizen er hun voordeel mee kunnen doeen. ‘Healing environment verwordt nu tot een modegril. Heel zonde, want je mist de onderzoeken die wel zijn gedaan. Ik hoop meer samenhang te smeden tussen onderzoeker, architect en professionals in de zorg.’ Herweijer wil in 2015 promoveren op Healing environments en de stand van zaken bij Nederlandse ziekenhuizen - Welke fysiek-ruimtelijke elementen zijn van invloed op welbevinden (en gezondheid) van patiënten en hoe worden die toegepast.

Heleen Croonen

• Promotieonderzoek van Karin Tanja-Dijkstra van de Universiteit Twente
• Kennisbank van Helianthe Kort naar healing environment in de zorg, waaronder de aanbevelingen voor het Meander MC
• Interessant interview met architect Fiona de Vos over healing environment in het Orbis medisch centrum
• Verklaring van de WHO

Contact: milee.herweijer@onb.nl