Ik?

Ik?, Peter Flamm (vertaling: Wil Hansen), De Bezige Bij, 144 blz., 19,99 euro.

bestellen

Al sinds jaar en dag geldt Der Weg zurück van Erich Maria Remarque als dé roman over de soldaten die verweesd en verdwaasd terugkeerden uit de Eerste Wereldoorlog. Het vijf jaar eerder in 1926 verschenen Ich? van Peter Flamm (pseudoniem van Erich Mosse) is zeker zo intrigerend en belangwekkend.

Ten tijde van zijn debuut studeerde Mosse geneeskunde om zich later in New York – hij ont­vluchtte Duitsland in 1933 – als psychiater te vestigen, een beroepskeuze die de interpretaties van Ich? behoorlijk heeft gekleurd. Flamm vertelt het verhaal van een soldaat die aan het einde van de oorlog het paspoort steelt van een dode arts en zijn leven overneemt. Na terugkomst neemt bijna iedereen aan, wil bijna iedereen aannemen, dat hij het werkelijk is, inclusief zijn echtgenote. Alleen zijn woest blaffende hond en een vriend van de echtgenote zien dat er iemand anders hun leven is binnengestapt. De hond wordt later zijn enige echte vriend. Als arts – een beroep dat hij zonder problemen oppikt – redt hij het leven van zijn echte dochter om uiteindelijk toch te worden ontmaskerd. Maar eigenlijk doet het verhaal er minder toe dan de stijl waarin het boek is vervat. Eén continue woordenstroom, als in een delirium geschreven. Geen alinea’s, geen hoofdstukken, de totale ontheemding en de onmogelijkheid van terugkeer van de waanzin der loopgraven uitdrukkend – zoals ook de schijnbaar moeiteloze gedaanteverwisseling dat doet. Het is een boek dat de een vermoeid zal wegleggen want: verwarrend, vreemd, onrustig, en een ander fantastisch zal vinden want: verwarrend, vreemd, onrustig. Ik hoor tot de laatste groep. Goed dat het onder de logische titel Ik? nu ook in het Nederlands verkrijgbaar is.