Het laatste nummer van De psychiater was gewijd aan euthanasie bij psychische aandoeningen. In het hoofdredactioneel sprak Forugh Karimi de wens uit de discussie van de twee uitersten naar het midden te verschuiven. Ik voelde me aangesproken, want het is duidelijk dat ik gezien word als een uiterste.
De kleine woonkamer zit vol familie, vrienden en buren als we binnenkomen. Hij ligt in het midden van het gezelschap, in zijn bed. ‘Fijn dat jullie er zijn’, zegt hij. Zijn dochter brengt de lege kopjes en een schaaltje met nog wat resterende koekjes naar de keuken. Het is alsof we op zijn verjaardagsfeest komen. Niets is minder waar.
Demissionair minister van VWS Pia Dijkstra laat onderzoek verrichten naar de toename van het aantal euthanasiegevallen, om inzicht te krijgen in de oorzaken achter zowel de absolute als relatieve stijging. De uitkomst laat naar verwachting nog wel twee jaar op zich wachten.
‘U hoeft het niet te snappen, u hoeft het niet met me eens te zijn, u hoeft er niet achter te staan. Maar oordeel niet. U weet niet waar een ander tegen vecht. Dat is wat ik mee wil geven. Denk daar eens aan, ook als ik er straks niet meer ben.’ Gisteren overleed Zoraya ter Beek (29).
Dit zijn de ingrediënten: een grootvader die een beroerte heeft gehad en niet meer kan lopen, praten en ademen zonder extra zuurstof. En een thuiszorgorganisatie die als dekmantel functioneert voor criminele praktijken. De organisatie komt op zekere dag met een ‘interessant’ voorstel: waarom grootvader niet ‘vervangen’ door iemand die de andere gezinsleden – vader, moeder en hun 9-jarige zoon – financieel kan helpen?
Zoals veel thema’s in onze samenleving lijkt het debat over euthanasie in de psychiatrie te verzanden in ‘voor of tegen’. Afgelopen maand riep Pia Dijkstra, demissionair minister voor Medische Zorg, ‘dat het heel belangrijk is dat psychiaters minder terughoudend zijn met het beoordelen van euthanasieverzoeken’.
Psychiaters zijn zeer terughoudend om zelf euthanasie toe te passen bij hun patiënten. Het gaat immers om het doden van een lichamelijk gezond persoon. Authanasie, ofwel steun en advies bij zelfeuthanasie, biedt volgens psychiater Johan Havenaar een waardige en minder schuldbeladen uitweg.
Bij de beoordeling van een euthanasieverzoek vinden de meeste artsen dat de naasten van de patiënt betrokken moeten worden, onder meer om een euthanasie harmonieus te laten verlopen. Dit blijkt uit interviews onder twintig artsen door Sophie Renckens e.a. in BMC Medical Ethics.
Het aantal keren dat euthanasie werd verleend aan mensen met een psychiatrische aandoening nam vorig jaar toe met 20 procent, zo blijkt uit de jaarcijfers van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE). Het Expertisecentrum Euthanasie (EE) heeft de indruk dat dit in toenemende mate door de eigen behandelaar wordt verleend.
Artsenfederatie KNMG uit harde kritiek op het wetsvoorstel ‘voltooid leven’. D66, initiatiefnemer van de wet, vindt de reactie geen constructieve bijdrage.
Onlangs staakte het OM het hoger beroep tegen de vrijspraak van de Maastrichtse huisarts die werd verdacht van moord. ‘Uit deze zaak blijkt dat verheldering van het onderscheid tussen handelen dat wel en niet onder de euthanasiewet valt nodig is’, zegt Agnes van der Heide, hoogleraar zorg en besluitvorming in de laatste levensfase.
Het Openbaar Ministerie (OM) heeft onlangs het hoger beroep ingetrokken tegen de vrijspraak van de Maastrichtse huisarts die ervan werd verdacht dat hij zijn 76-jarige dementerende schoonmoeder in 2016 in een verpleeghuis ombracht. Hiermee is een einde gekomen aan dit jarenlange strafproces.
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) onderzocht euthanasiecasussen die door de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie waren beoordeeld als ‘onzorgvuldig’. En dat levert een paar nuttige aanbevelingen op.
De Zeeuwse SCEN-artsen hebben bedenkingen tegen het feit dat de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE) hun telefonische feedback geven, maar bezwaren niet schriftelijk willen formuleren. De RTE vindt dat niet nodig omdat het gaat om informele collegiale telefoontjes.
Ethicus Rob Houtepen is ervan overtuigd dat van de mensen die euthanasie wensen omdat ze ‘levensmoe’ zijn, een deel ook echt niet meer kán. En dat daarin tevens de ruimte zit binnen de vereiste medische grondslag om aan die wens tegemoet te komen.
Psychiaters Kit Vanmechelen, die zeven jaar lang werkte voor het Expertisecentrum Euthanasie, en Menno Oosterhoff, die second opinions uitvoerde voor patiënten met een euthanasiewens en zelf ook ervaring heeft met de uitvoering, schreven het boek Laat me gaan, over euthanasie bij psychiatrische aandoeningen.
Afgelopen voorjaar had hij zich na een paar ernstige pogingen om zijn leven te beëindigen bij ons gemeld. Hij wilde euthanasie. Liever vandaag dan morgen. Al die jaren had hij zijn sterke doodswens voor ons verborgen gehouden. Hij wilde ons er niet mee lastigvallen en het heft in eigen hand houden.
Wat zijn de ervaringen en behoeftes van Nederlandse artsen als zij een verzoek om euthanasie bij dementie krijgen? Huisarts Jaap Schuurmans ervoer toenemende druk vanuit de maatschappij en deed hier onderzoek naar: ‘Het publiek kreeg de indruk dat euthanasie een recht is.’
Psychiaters worstelen als beroepsgroep met de toegenomen vraag naar euthanasie onder patiënten met een psychische aandoening en met het appel dat dit op hen doet. Is het tijd voor een cultuuromslag in de psychiatrie? Medisch Contact sprak met psychiaters en de bestuurder van Expertisecentrum Euthanasie.
Meer aandacht voor de steunfunctie van de SCEN-arts en meer handvatten voor consultaties in bijzondere situaties bij euthanasie: de herziene KNMG-richtlijn Steun en consultatie bij euthanasie (SCEN) is flink uitgebreid. Kaderarts palliatieve zorg, SCEN-arts en docent Petra Blommendaal schreef eraan mee. ‘Hier heb je echt wat aan.’
Demissionair minister Ernst Kuipers ziet geen aanleiding om onderzoek te laten doen naar de stijging van het aantal euthanasiemeldingen. Dat zegt hij in antwoord op Kamervragen vanuit verschillende Tweede Kamerfracties naar aanleiding van het jaarverslag van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie over 2022.
Een SCEN-arts legt in augustus 2022 een bezoek af aan een vrouw in een verzorgingshuis die bij haar huisarts een euthanasieverzoek, heeft ingediend bij haar huisarts. De vrouw is daar opgenomen wegens gedragsproblemen door vasculaire dementie – thuis wonen bij haar wettelijke echtgenoot ging niet meer.
Enkele artsen werken aan een nieuwe aanbieder voor euthanasiezorg. Ze willen als zelfstandig werkenden in maatschapsverband andere artsen bijstaan in euthanasiezaken, en een alternatief bieden voor mensen die euthanasie willen.
Een psychiater heeft van het regionale tuchtcollege een berisping gekregen. Als het een waarschuwing geweest was, had ik het erbij gelaten, maar een berisping vind ik een veel te strenge veroordeling. Deze psychiater is een pionier in het verlenen van euthanasie aan ondraaglijk lijdende mensen met een psychische aandoening waarvoor geen redelijke andere opties meer bestaan.
De psychiater die in 2022 twee keer op de vingers werd getikt door de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE) vanwege onzorgvuldig handelen, is dinsdag berispt door het Regionaal Tuchtcollege Amsterdam.
