‘Opleidingen en faculteiten, ga in gesprek over maatschappelijke ontwikkelingen’

Het raamplan Geneeskunde geeft eindtermen om dokters op te leiden die ‘duurzaam inzetbaar’ zijn. Maar is het raamplan zelf ook duurzaam inzetbaar? Huisarts en opleidingsdirecteur Marjolein van de Pol: ‘Wij hebben, als mensen op de werkvloer, de kracht om dingen te veranderen.’

Het is 16.59 uur. Maak je nog rustig je werk even af of vind je dat je werkdag erop zit? ‘Sommige coassistenten en jongere artsen willen graag stipt om 17 uur vertrekken vanwege hun werk-privébalans’, zegt Marjolein van de Pol. ‘Deels hebben ziekenhuizen daarin werk te doen, want consistent een werkdag van 8 uur ’s ochtends tot 19 uur ’s avonds is niet normaal. Maar we moeten ook iets doen aan verwachtingsmanagement: dat je werkdag soms uitloopt en je dat op een ander moment compenseert, hoort óók bij het artsenvak. Het is nu eenmaal geen 9-tot-5-baan.’

Voeten in de klei

Zelf werkt Van de Pol als directeur van de opleiding geneeskunde van het Radboudumc in Nijmegen. Ook is ze voorzitter van de onderwijscommissie geneeskunde (OCG) en hoogleraar studenten­welzijn en levenslang leren. ‘Ik heb veel energie’, lacht ze, ‘Maar ik merk ook dat het me veel oplevert om met mijn voeten in de klei te staan. Als je meewerkt aan de opleidingen geneeskunde, die worden georganiseerd vanuit de academie, moet je goed weten wat er speelt in de zorgwereld. Zo werk ik ook als huisarts in een achterstandswijk. Hierdoor heb ik een breed beeld over waar mensen zorg voor nodig hebben en dat vormt een goede tegenhanger voor de academische geneeskunde. Dit brede perspectief neem ik weer mee naar de opleidingen geneeskunde.’

Eindtermen

Vanuit haar verschillende functies werkte ze ook als projectleider aan het raamplan Geneeskunde, dat in maart 2020 verscheen. ‘Precies toen Nederland te maken kreeg met de covidpandemie. Pas nu kunnen we ons buigen over de vraag hoe we het raamplan goed laten landen in de praktijk. Van de Pol: ‘Het raamplan bevat de eindtermen voor de opleiding. Die staan niet zo ter discussie: wie als arts wil werken, moet medische basisvaardigheden hebben, goed kunnen samenwerken en doelmatig werken. Maar we staan wel voor de uitdaging dat de de omgeving waar de student die competenties moet vergaren, erg onder druk staat. Er zijn minder mensen beschikbaar om de studenten op te leiden.’

Flexibiliteit en autonomie

Wel zijn er maatschappelijke trends die botsen met hoe het artsenvak nu is ingericht en hoe het vak toekomstbestendig kan blijven. ‘Jongeren stellen vragen als: welke plek wil ik dat werk in mijn leven speelt? Hoeveel tijd wil ik voor mezelf hebben?’, schetst de hoogleraar studentenwelzijn. ‘Deze trend speelt in alle sectoren, maar we worden er in de gezondheidszorg meer mee geconfronteerd. De wensen ten aanzien van flexibiliteit en autonomie schuren met de aard van de zorg. In een kantoorbaan kun je bijvoorbeeld makkelijk een dag thuiswerken, tussendoor een uur sporten en je eigen tijd indelen. In de patiëntenzorg is dat veel lastiger.’

Spanningsveld

Een ander spanningsveld is dat het verandermanagement dat nodig is om het artsenvak toekomstbestendig te maken, vraagt om tijd, mensen en middelen. ‘En juist die staan onder druk’, schetst Van de Pol. ‘Bovendien blijft ‘de winkel’ tijdens de verbouwing geopend: we kunnen niet de gezondheidszorg tijdelijk sluiten en hem ingrijpend hervormen. Verder zien we dat beïnvloeding overal op de loer ligt, waardoor we elkaar snel napraten over zaken als burn-out of het bewaken van de werk-privébalans. Op deze vraagstukken geeft het raamplan geen eenduidig antwoord. Dit zijn maatschappelijke kwesties waar opleidingen en faculteiten zelf mee aan de slag moeten.’

Cirkel van invloed

De grote vraag is: hoe? ‘Ik werk graag vanuit de cirkel van invloed’, zegt Van de Pol. ‘Wij, de mensen, vormen de cultuur op de werkvloer in de zorg. Wij hebben dus ook de kracht om dingen te veranderen. Dat begint met een goed gesprek tussen generaties en proberen ons in elkaars wereld te verplaatsen. Ik denk dat de kern van ons vak is dat een arts iets goeds voor mensen doet in een kwetsbare periode van hun leven. Dat mogen we meer voor het voetlicht brengen: dokteren is een prachtig vak dat betekenis kan geven aan je leven. Dat wordt nog weleens uit het oog verloren in het maatschappelijk debat. Terwijl daar de sleutel ligt om een constructieve dialoog te voeren: over wat nodig is om een goede arts te zijn, over welke randvoorwaarden gelden en waar er speelruimte is.’

Eigenaarschap

Dat gesprek mag best wat frictie geven, vindt Van de Pol. ‘Voor de opleiding ligt er bijvoorbeeld een taak in inzetten op mentaal kapitaal en realistische arbeidsvoorwaarden. Maar de student, coassistent en aios hebben ook eigenaarschap. Zij moeten zich realiseren dat de studie geneeskunde 40 uur per week vraagt en leren soms ongemak met zich meebrengt. Wil je morgen een verschil maken? Maak het dan tastbaar. Vraag eens aan de arts-assistent waar die tegenaan loopt en welke kleine aanpassingen het voor iedereen beter zouden maken. Of leer studenten kritisch te denken, zodat zij autonomer afwegingen kunnen maken over wat zij wel en niet willen, en dus bijvoorbeeld ook waarom zij graag iets voor hun werk over hebben. Juist wij kunnen studenten helpen om hun identiteit in het vak en in het leven te ontwikkelen.’