Medische desinformatie: een veelvoorkomend fenomeen in de spreekkamer

Een recente enquête van de KNMG en NOS toont aan dat medische desinformatie een veelvoorkomend fenomeen is in de spreekkamers van Nederlandse artsen. Maar liefst 85 procent van de bijna zevenhonderd ondervraagde artsen heeft hier wel eens mee te maken, 54 procent daarvan geeft aan wekelijks geconfronteerd te worden met patiënten die misleidende medische informatie aandragen. 14 procent van deze artsen ervaart deze problemen zelfs dagelijks. De meest voorkomende onderwerpen van desinformatie zijn volgens deze artsen vaccinaties, medicatie, voedingssupplementen, allergieën en anticonceptie.

Patiënten nemen regelmatig adviezen over die zij online vinden, zonder te verifiëren of deze informatie wetenschappelijk onderbouwd is. Hierdoor twijfelen zij vaak aan de behandeladviezen van artsen of negeren deze zelfs. Dit kan leiden tot gezondheidsschade, als adviezen worden genegeerd of een noodzakelijke behandeling wordt uitgesteld of geweigerd.

Gevolgen voor de gezondheid

Desinformatie, die volgens de respondenten hoofdzakelijk wordt verspreid via sociale media, internet en de sociale omgeving heeft effect op de volksgezondheid. 87 procent van de artsen uit hun zorgen over de groei van medische desinformatie en bijna de helft merkt op dat dit heeft geleid tot een toename van de werkdruk. De genoemde redenen hiervoor zijn dat mensen sneller naar de dokter stappen omdat zij zich zorgen maken door informatie die zij online hebben gevonden en het kost artsen meer tijd om betrouwbare informatie tegenover desinformatie te zetten. Ook vraagt het veel tijd om wantrouwen jegens de arts weg te nemen en tot consensus te komen over de behandeling.

Bestrijding van desinformatie

Bijna alle artsen (86%) vinden dat er meer gedaan moet worden om desinformatie tegen te gaan. Een grote meerderheid van de artsen (80%) is van mening dat de verantwoordelijkheid om desinformatie te bestrijden bij de overheid ligt. Zo zou er meer geïnvesteerd moeten worden in voorlichting, bijvoorbeeld op scholen, in publiekscampagnes en in wetgeving om het verspreiden van desinformatie aan banden te leggen. Naast een rol voor de overheid zien de respondenten ook een belangrijke taak voor socialemediabedrijven en influencers. Verder geven zij aan dat er een rol voor zichzelf en artsenverenigingen is weggelegd, bijvoorbeeld door het gesprek met de patiënt aan te gaan en door te verwijzen naar betrouwbare bronnen. Een grote meerderheid van de respondenten (84%) zegt desinformatie niet of niet meer via onlinekanalen te bestrijden. Als redenen hiervoor noemen zij bang te zijn om te worden bedreigd, zij zien het niet als hun taak, of denken dat online bestrijden van desinformatie geen zin heeft en tot polarisatie leidt.

Rol van artsen en samenwerking

De KNMG onderstreept het belang van de rol van artsen in het bestrijden van medische desinformatie. René Héman, voorzitter van de KNMG, benadrukt: ‘Medische desinformatie vormt een ernstige bedreiging voor de gezondheid. Mensen worden misleid en bewust onjuist geïnformeerd, en dat is zorgwekkend. Als artsen zien we regelmatig de gevolgen, zoals patiënten die essentiële vaccinaties weigeren, gevaarlijke zelfmedicatie toepassen of noodzakelijke behandelingen uitstellen. Mijn advies aan patiënten is daarom altijd om informatie die online gevonden is, te verifiëren bij betrouwbare bronnen zoals bij Thuisarts.nl of bij een arts. Gelukkig bestaan er inmiddels betrouwbare online bronnen, zoals Thuisarts.nl en het TikTok-kanaal Artsen Vandaag, waar dokters antwoord geven op veelvoorkomende medische vragen. Het is belangrijk dat wij als maatschappij onze krachten bundelen in de strijd tegen medische desinformatie. Overheid, gezondheidsinstellingen, artsenorganisaties en onlineplatforms moeten samenwerken om wetenschappelijk onderbouwde informatie toegankelijk te maken voor iedereen. Als samenleving hebben we de verantwoordelijkheid om de verspreiding van medische desinformatie tegen te gaan en ervoor te zorgen dat mensen op basis van betrouwbare informatie verantwoorde beslissingen kunnen nemen over hun gezondheid.’ 

De resultaten van deze enquête gebruikt de KNMG om de huidige situatie in kaart te brengen en noodzakelijke stappen te bepalen om de verspreiding van desinformatie tegen te gaan.